nörofizyoloji etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
nörofizyoloji etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

25 Ocak 2012 Çarşamba

SİNİR LİFİ TİPLERİ

   
SİNİR LİFİ TİPLERİ

Erlanger ve Gasser adlı araştırıcılar, sinir liflerini myelinli, myelinsiz kalın ve ince oluşlarına göre tiplere ayırmışlardır. Çapı ve myelin kılıfı en kalın sinirler en hızlı impuls ileten sinirlerdir. Organizmada bazı sinirlerin ince ve yavaş; diğerlerinin kalın ve hızlı ileten lif olmasının bir mantığı vardır. Vücudun en hızlı aktivite gösteren iskelet kaslarının motor uyarıları ve bu kaslara ait proprioseptif duyuları (kas eklem ve tendonlara ait o anki bilgileri merkezi sinir sistemine taşıyan duyular) en hızlı ileten A alfa gurubu liflerle taşınırken; hafif dokunma, kaşınma, gıdıklanma, seks duyuları gibi organizma için hayati bir önemi olmayan duyular en yavaş ileten C tipi lifler ile taşınır. Buna göre sinir lifleri en kalın çaplı ve en kalın myelinli sinirlerden başlayarak, en ince ve myelinsiz liflere kadar A, B,C diye guruplara ayrılır. Ayrıca A gurubu da alfa, beta, gama ve delta alt guruplarına ayrılır. A ve B tipi lifler myelinli, C tipi ince ve myelinsizdir. En hızlı ileten A alfa gurubunda ortalama lif çapı 12-20 mikron ve ileti hızı ortalama 100 m/s iken; en yavaş C tipi liflerin çapı ortalama 0.5 mikron ve ileti hızları; 0.5 m/s dir. Basit bir derecelendirme yapılırsa:
A gurubu: (Kalın çaplı , myelinli)
A alfa   (Aα): İskelet kası motor sinirleri, proprioseptif lifler
A beta  (Aβ): Kuvvetli dokunma, basınç ve  motor lifler
A gama (Aγ): Kas iğciklerine giden motor lifler
A delta (Aδ): Akut ağrı, soğuk duyusu, hafif dokunma, hafif basınç lifleri
B gurubu: (İnce çaplı myelinli): Preganglionik otonomik lifler

AKSİYON POTANSİYELLERİ


AKSİYON POTANSİYELLERİ
    Uyarılma (excitation)
    Uyarılabilen bir hücre (veya doku), fiziksel, kimyasal veya elektriksel bir uyaran ile depolarize edilebilir. Bunun için uyaran şiddetinin hücreye yeteri kadar pozitif yüklü iyon geçişine yol açması gerekir. Hücre içine (+) yük girişiyle, membran potansiyeli ateşleme seviyesine kadar (-50; -60mV) değiştirilebilirse, Na+’un bütün voltaja bağlı kanalları açılacağından; Na+, hızla hücre içine akar ve bir aksiyon potansiyeli başlar. Eğer verilen uyarı, eşik altı değerde ise ve membran potansiyelini ateşleme seviyesine çıkaracak pozitif yükün hücreye girişini sağlayamadı ise, istirahat membran potansiyeli hafifçe pozitif yönde değişir, örneğin -70 iken, -68 olur, ancak depolarizasyon yönündeki bu küçük potansiyel değişiklik bir aksiyon potansiyeline yol açamaz. O bölgede lokal, iletilemeyen bir potansiyel değişikliği söz konusu olur. Buna da bulunduğu bölgeye göre: elektrotonik potansiyel, jeneratör potansiyeli, sinaptik potansiyel gibi adlar verilir. Katod ışınlı osiloskopta (CRO) bu potansiyel değişiklik, spike potansiyeli olan bir aksiyon potansiyeli gibi değil; giderek sönen exponansiyel bir eğri çizer. Bu eğrinin amplitütü, uyaran şiddeti ile orantılıdır. Eşik altı uyaran şiddeti ne kadar yükselirse, amplitüt de o kadar yükselir. Ancak uyaran şiddeti eşik uyarana ulaşınca artık bir aksiyon potansiyeli meydana gelir. Buna göre, aksiyon potansiyelinin uyarılma eşiği var, lokal potansiyelin uyarılma eşiği yoktur.

SİNİRLERİN UYARILMASI VE İMPULS İLETİMİ

SİNİRLERİN UYARILMASI VE İMPULS İLETİMİ


    Sinir ve kas gibi uyarılabilen (excitable) dokuların istirahatten (dinlenim durumundan), uyarılmış hale geçmesi aksiyon potansiyelleri ile gerçekleşir. Aksiyon potansiyeli, bir hücre zarının, fiziksel, kimyasal veya elektriksel bir uyaran ile uyarılması ve zarın iki tarafındaki iyon dağılımının değişmesi ile bu uyarının akson boyunca iletilmesidir.    

PERİFERİK SİNİRLERDE İLETİ ÖZELLİKLERİ

PERİFERİK SİNİRLERDE İLETİ ÖZELLİKLERİ      
                                                                                             

Sinir hücreleri (neuron’lar)
MSS’de yaklaşık 100 milyar kadar sinir hücresi (neuron) ve bunların 30 veya 50 katı kadar glial hücre bulunduğu var sayılmaktadır. Nöronlar uyarı doğurma ve iletme özelliğine sahip olup, sinir sisteminin tanımlanan esas fonksiyonunu yerine getirirler. Glial hücreler ise nöronal fonksiyona gerekli koşulları hazırlar ve ara dokuyu oluşturur. Glial hücrelerin genel olarak; mikroglia, oligodendrogliositler, ve astrositler gibi çeşitleri vardır. Mikroglialar fagositozdan sorumludur. MSS’de oluşan zararlı ve artık maddeleri ortadan kaldırırlar. Oligodendrogliositler, MSS içindeki aksonlar etrafında myelin kılıfı oluşturur. Astrositler ise, yine myelin kılıf yapısına katkıda bulunmakla birlikte, özellikle pseudopodları (yalancı ayak) ile beyin damarlarının endotel hücrelerinin etrafını sararak, kan-beyin bariyerinin geçirimsiz yapısını oluşturur. Astrositlerin aynı zamanda ekstrasellüler iyon konsantrasyonlarının dengelenmesinde, aşırı uyarılmaya bağlı artmış K+ iyonlarının ortamdan uzaklaştırılmasında ve bazı nörotransmitterlerin örn. glutamatın metabolizmasında da rol oynadığı bilinmektedir.
Merkezi sinir sisteminde (MSS) büyüklük ve şekil bakımından farklı pek çok nöron çeşidi olmakla birlikte; çoğunun yapısal elemanları ve fonksiyonları birbirine benzer.
Genel olarak fizyoloji derslerinde, bir medulla spinalis ön boynuz motor nöronu ile örnekleme yapılır. Bu multipolar tip nöronun çok sayıda dendriti, soma’sı (hücre gövdesi) ve tek ve uzun bir aksonu vardır.

PARKİNSON HASTALIĞI (paralysis Agitans)

PARKİNSON HASTALIĞI (paralysis Agitans)
    Nigrostriatal sistemde dopamin kaybına bağlı olarak gelişir. Dopamin kaybı, direkt yolun etkinliğini azaltır. İndirekt yolun etkinliğini ise arttırır. Normalde nigro-striatal dopaminerjik noronlar, striatumda bulunan kolinerjik nöronlar üzerine inhibisyon yapar.
Parkinson Hastalığı, kas rijiditesi, istirahat tremoru, istemli hareketlerde yavaşlama (bradikinezi), veya hareket edememe (akinezi) ile karekterizedir
Eğer etyoloji (sebep) bilinmiyorsa bu sendroma Parkinsonizm denir.
Parkinsonizm: Influenzanın geç dönem komplikasyonu olarak ortaya çıkabildiği gibi, kafa travmaları, Alzheimer Hastalığı, metal zehirlenmeleri, anoksi,  ensefalit,  antipsikotik ilaçların uzun süreli kullanımı gibi nedenlerle de  ortaya çıkabilir.
80’li yıllarda gençler arasında yaygın olarak kullanılan sentetik eroin, yapımında kullanılan MPTP (methyl phenyl tetrahydropyridine) maddesinin yıkımı esnasında ortaya çıkan ve toksik bir madde olan MPP (methyl phenylpiridine) nin de Parkinson’a yol açtığı görülmüştür. Parkinson aynı zamanda phenothiazine grup trankilizan ilaçların uzun süreli kullanımında bir komplikasyon olarak da ortaya çıkabilmektedir.

Huntington Hastalığı

Huntington Hastalığı
    Otozomal dominant geçişli kalıtsal bir hastalıktır. Orta yaşlarda, kaudat ve putamen harabiyeti ile başlar,  progressif ve fataldir. Hatalı gen 4. kromozomun kısa kolunda ortaya çıkar.  Glutamine kodlayan cytosine-adenin-guanine (CAG) nükleotidlerinin çok sayıda  tekrarı ile (trinucleotid repeat) çok miktarda glutamine sentezlenir, bu da anormal ‘huntingtin’ proteininin sentezlenmesine, hücre nükleusunda aggregasyonlara ve toksisiteye yol açar. İlk belirtiler, ellerde bir hedefe uzanırken görülen, anormal hareket paternleridir. Daha sonra ortaya çıkan hiperkinetik, koreiform ve atetoik hareketler durmaksızın, hastayı tüketene kadar artarak devam eder.      

BAZAL GANGLİONLAR

BAZAL GANGLİONLAR

Bazal ganglionlar, talamusun lateralinde ve her iki  hemisferin derinlerinde yer alan nöron guruplarıdır. Nükleus caudatus, putamen, globus pallidus, substantia nigra ve subthalamic nükleuslardan oluşur. Amygdaloid nükleus da bu sistem ile yakın ilişkilidir.
- Bazal gangionlar, serebellumun lateral hemisferleri ile birlikte,  istemli motor hareketin planlanması, başlatılması ve ardışık hareket paternlerinin belli bir düzen içinde başarılmasında rol oynar.
-  Bazal ganglionlar, ekstrapiramidal sistemin bir komponenti olarak, öğrenilmiş hareketin bilinçaltı düzeyde (ancak bir hedefe yönelik), otomatik olarak yerine getirilmesinde, motor kortekse yardımcı olur.
-  İstemli bir motor hareket önce korteksin duyusal assosiasyon alanlarında ‘düşünce’ şeklinde ortaya çıkar. Bazal ganglionların kaudat nükleus’unda ve serebellar lateral hemisferlerde hareketin planı yapılır. Daha sonra motor korteks inen yollarla (kortiko-spinal yollar) hareket emrini medulla spinalise yollar. Bazal ganglionlar ve lateral serebellumda ilgili nöronların, hareket başlamadan önce uyarıldıkları saptanmıştır.

SEREBELLUM

SEREBELLUM

    Serebellum, posterior kranial fossada yerleşmiştir. Önünde bulunan pons, medulla ve mezensefelona serebellar pediküller vasıtası ile tutunur. Serebellumdan medulla spinalise inen direkt bir yol yoktur.
Görevi:
-    Motor hareketleri yaptıran beyin yapılarından, hareketlerin programı ve yapılışı ile ilgili motor,  medulla spinalisden duyusal bilgiler alır. Motor bir hareket başladıktan sonra bu hareketin plana uygun yapılıp yapılmadığını kontrol ederek; motor kortekse, gerekli düzeltici impulslarını gönderir. Serebellum, beyin sapında inen motor yollara da lifler gönderir.
-    Bir hareketten diğerine geçişte, motor aktivitelerin zamanlamasını ve şiddetini ayarlar. Başlamış bir hareket henüz devam ederken, sonraki ardışık hareketin önceden planlanmasında rol oynar.

ALT ve ÜST MOTOR NÖRONLAR ve LEZYONLARI

ALT ve ÜST MOTOR NÖRONLAR ve LEZYONLARI
Direkt olarak iskelet kaslarını innerve eden motor (ve kranial) nöronlar ve bunların aksonlarına, ‘alt motor nöron’; alt motor nöronları uyaran üst merkezlere ise ‘üst motornöronlar’ denir.
Alt motor nöron lezyonlarında, o seviyede, kasa giden motor sinir harab olduğu için, kasda refleks, otomatik, istemli hiçbir kasılma ortaya çıkmaz. Dolayısı ile kasda, paralizi, tonus kaybı (flasidite), refleks kaybı, ve atrofi gelişir. Denervasyonun ilk haftalarında EMG’de fibrilasyon ve fasikülasyon dalgaları gibi denervasyon potansiyelleri görülür. Kas tutulumları; hasarlanmış motor sinirin innerve ettiği kaslarla sınırlıdır.

VÜCUDUN AKSİAL VE DİSTAL KASLARININ KONTROLU

VÜCUDUN AKSİAL VE DİSTAL KASLARININ KONTROLU


    Beyin sapı ve medulla spinalisin medial ve ventral bölgelerine ait yollar (ventro-medial yollar), gövde kaslarını ve ekstremitelerin proksimal kısımlarını innerve eder. Yani omuz kuşağı, kalça kuşağı ve bunlara ait büyük (aksial) kaslar ventromadial sistem tarafından innerve edilir. Dorso-lateral bölgelerde ise, ekstremitelerin distal parçalarının kaslarına giden motor nöronlar bulunur.
    Aksial kaslar, vücudun güçlü kasılan, antigravite kaslarıdır. Genellikle otomatik olarak kasılır ve vücudun postüral düzeltmelerini yapar, yani istemli bir harekete temel oluşturacak postür ve pozisyonları ayarlar.

MOTOR FONKSİYONUN KORTİKAL SEVİYELERE AİT KONTROLU

MOTOR FONKSİYONUN KORTİKAL SEVİYELERE AİT KONTROLU

Serebral korteks, istemli hareketin planlanması ve gerçekleştirilmesi ile ilgilidir. Korteks; ekstra pyramidal motor yollar aracılığı ile, bazal ganglionlar, beyin sapı, serebellum, medulla spinalis gibi alt beyin bölgelerinin üzerinden otomatik ve refleks aktiviteyi, başlatır ve kontrol eder. Korteks; çok ince, ayrıntılı, hassas işler yapan el ve parmak kaslarına ait aktiviteyi pyramidal sistem ile kontrol eder. Pyramidal liflerin çoğu, bazal ganglionlar ve beyin sapına uğramadan, motor korteksden direkt olarak medulla spinalise iner veya kortikobulbar (corticonuclear) yolla baş ve yüze gider. Bu direkt lifler, aradaki sinaps sayısının azalmasından dolayı,  aktiviteyi hızlandırır.

BEYİN SAPI VE RETİKÜLER FORMASYON

BEYİN SAPI VE RETİKÜLER FORMASYON

Beyin sapında bulunan bir kısım nöronlar, ‘Formatio Retikularis’i oluşturur. Retiküler formasyonun üst sınırında thalamus, hypothalamus, aşağıda medulla spinalis yer alır. Bu alandaki büyük nöronların fonksiyonları motor; küçük nöronların fonksiyonları duyusaldır.
Formatio Reticularis’in mid-pontil seviyeden itibaren üst bölgesini oluşturan pons ve mesencephelon bölgeleri kolaylaştırıcı (facilitatory) alan adını alır. Bu bölgeden medulla spinalise inen motor lifler, medulla spinalis alfa ve gama motor nöronlarını uyarır (excite eder). Retikuler formasyonun bu bölgesine ‘Retiküler Fasilitatör Alan’ denir. İstirahatte bu bölgeden gelen liflerin taşıdığı küçük voltajlar, uyarılma eşiği düşük bazı alfa ve gama motor nöronlarını (özellikle büyük motor üniteleri) uyararak; bunlara ait kas liflerinin hafif hafif kasılmasını ve dolayısı ile (kas iğcikleri ile beraber) kas tonusunu da sağlar. Korteksden bir hareket emri geldiğinde ise bu alanın deşarjları da artar.

Amyotrophic Lateral Sclerosis

Amyotrophic Lateral Sclerosis
 
      Amyotrophic Lateral Sclerosis (ALS):  Kas zayıflığı ve atrofi ile karakterize, progressif (ilerleyici) bir hastalıktır.  Genellikle 1-5 yıl içinde bütün istemli hareketler, yürüme, konuşma, yutma ve solunum fonksiyonlarında gerilemeler olur ve hasta solunum yetersizliğine bağlı olarak kaybedilir.
    Hastalık duyuları, zeka ve bilişsel fonksiyonları etkilemediği için bilinç bozulmaz. 1936’da bu hastalığa yakalanan meşhur bir beyzbol oyuncusuna atfen Amerika’da bu hastalığa, Lou Gehrig hastalığı da denmektedir.
    Kas zayıflığı ve paralizinin nedeni motor ünite hasarıdır. Özellikle medulla spinalis alfa motor nöronlarında ve bu nöronları ıinnerve eden kortikal motor nöronlarda dejenerasyon ortaya çıkar. ALS’nin esas sebebi bilinmemekle birlikte, küçük bir yüzdesinin genetik faktörlere bağlı olduğu düşünülmektedir. Genetik olarak superoksit dismutaz, SOD (bir anti oksidan) sentezleten gende bir mutasyonun ortaya çıkması ile hücrelerde süperoksit radikali oluşmakta, bu reaktif oksijen metaboliti ise, hücrede toksisite ve geri dönüşümsüz bir hasar oluşturmaktadır.

REFLEKS

REFLEKS



    Refleks, organizmanın bir uyarana karşı oluşturduğu en hızlı motor cevaptır. Bir refleks arkı: duyu organı, afferent nöron, MSS içinde bir veya çok sayıda sinaps, efferent nöron ve effektör organdan oluşur. Bu arkın herhangi bir noktasında bir kopma meydana gelmesi halinde refleks ortaya çıkmaz. Afferent duyusal sinirler, reseptörden aldıkları uyaranı medulla spinalis arka köklerinden girerek, medulla spinalise taşır. Efferent motor sinirler ise, medulla spinalisin ön boynuzundan çıkar. Buna göre medulla spinalisin arka kökleri duyusal; ön kökleri motor lifler içerir. Buna Bell Magendie yasası denir.
    Refleks oluşumunda, bir uyarana bağlı olarak, duyu organı veya reseptörde bir reseptör potansiyeli meydana gelir. Uyaran, eşik veya eşik üstü şiddete ulaştığında bu reseptör potansiyeli aff. duyu lifinde iletilebilir bir aksiyon potansiyelinine dönüşür. Merkezi sinir sistemine (beyin veya medulla spinalis) giren duyu lifi, merkezde bir efferent motor nöron ile monosinaptik veya polisinaptik bağlantı yapar. Motor sinirde bir aksiyon potansiyeli oluşursa uyarı, iskelet kası, kalp, düz kas gibi effektör organı uyarır. İletilebilen aksiyon potansiyellerinin oluşmasında MSS içinde, sinaptik bağlantılara etki eden fasilitasyon, sumasyon, inhibisyon ve oklüzyonların rolü vardır ve bir motor nöronun uyarılması bu etkilerin cebirsel toplamı ile tayin edilir.

NEOKORTEKSİN FONKSİYONLARI

NEOKORTEKSİN FONKSİYONLARI




Fil, balina ve yunus balığı gibi bazı hayvanların  beyni insan beyninden daha büyük olmakla birlikte, beynin vücuda oranı açısından değerlendirildiğinde insan beyni diğer bütün yaratıkların beyninden daha büyüktür. İnsan beynini diğer canlıların beyinlerinden farklı kılan en gelişmiş bölgeler: Frontal Assosiasyon alanı, Parieto-tempora-occipital Assosiasyon alanı (Wernicke alanı) ve Temporal Assosiasyon alanlarıdır.
Bazı türlerde de görülebildiği gibi insan beyninin bir özelliği de bir serebral lateralizasyona sahip olmasıdır.


MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ FONKSİYONLARININ ÜÇ BÜYÜK SEVİYESİ

MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ FONKSİYONLARININ ÜÇ BÜYÜK SEVİYESİ


Medulla Spinalis (spinal kord) Seviyesi:
Spinal kord periferden gelen duyusal sinyalleri beyine, beyinden gelen  motor emirleri vücuda ileten bir istasyon görevi yapar. Ancak servikal seviyelerden yapılan bir spinal kord kesisi ile modellenen spinal hayvanın; 1- yürüme hareketlerine benzer paternler oluşturabildiği 2- fleksiyon ve çapraz ekstensiyon reflekslerini oluşturabildiği 3- vücudun yer çekimine karşı desteklenmesini mümkün kılan ekstansiyon hareketlerini yapabildiği, 4- bazı gastrointestinal refleksler ve lokal kan damarlarının kontrolü ile ilgili reflekslerin ortaya çıkabildiği görülür.


SİNİR SİSTEMİNİN MOTOR VE İNTEGRATİF(Bütünleştirici) FONKSİYONU

SİNİR SİSTEMİNİN MOTOR VE İNTEGRATİF FONKSİYONU

Genel olarak sinir sistemi kas kontraksiyonu, hızla değişen visseral olaylar, bazı sekresyon fonksiyonları gibi vücudun hızlı aktivitelerini kontrol eder. Buna karşılık endokrin sistem ise vücudun daha uzun süreli, ani değişmeyen metabolik olaylarından sorumludur. Ancak vücudun hemen hemen tüm fonksiyonlarında her ikisinin de rolü vardır.
Filojenetik olarak canlının evrim düzeyi yükseldikçe canlı, içinde yaşadığı ortamı daha iyi tanımak, çevre koşullarına uyum sağlamak amacı ile sinir sistemini geliştirmiş, çeşitli duyu organları ortaya çıkmış ve gelen duyusal uyaranlara tepki verebilecek bir motor sistem oluşmuştur. Evrim düzeyi yükseldikçe merkezi sinir sistemini (MSS) oluşturan medulla spinalis üzerine yeni beyin yapıları eklenmiş ve her yeni beyin kısmı bir alttakini kontrol altına alıp, daha üstün bir nitelik kazanmıştır.
Bazı duyu algılamaları hariç insan beyni en gelişmiş yapıya sahiptir. İnsan beynini diğer canlıların beyninden üstün kılan nitelikler:
1-    Hayal etme gücü, yaratıcılık
2-    Düşünebilme, konuşabilme
Ebates Coupons and Cash Back