MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ FONKSİYONLARININ ÜÇ BÜYÜK SEVİYESİ
Medulla Spinalis (spinal kord) Seviyesi:
Spinal kord periferden gelen duyusal sinyalleri beyine, beyinden gelen motor emirleri vücuda ileten bir istasyon görevi yapar. Ancak servikal seviyelerden yapılan bir spinal kord kesisi ile modellenen spinal hayvanın; 1- yürüme hareketlerine benzer paternler oluşturabildiği 2- fleksiyon ve çapraz ekstensiyon reflekslerini oluşturabildiği 3- vücudun yer çekimine karşı desteklenmesini mümkün kılan ekstansiyon hareketlerini yapabildiği, 4- bazı gastrointestinal refleksler ve lokal kan damarlarının kontrolü ile ilgili reflekslerin ortaya çıkabildiği görülür.
Alt Beyin Seviyesi:
Vücudun bilinç dışı yaptığı aktivitelerin çoğu bulbus, pons, mesensefelon, hipotalamus, serebellum ve bazal ganglionlar gibi subkortikal seviyelerde kontrol edilir. Arterial basıncın şuura yansımayan kontrolü medulla ve ponstadır. Dengenin kontrolü yine serebellumdaki bazı loblarla, bulbus, pons ve mesensefelondaki bazı nöron guruplarının işbirliği ile yapılır.
Beslenme, salivasyon, çiğneme, dudak yalama refleksleri, kızgınlık, heyecan, seksüel aktiviteler, ağrı, hoşa giden veya gitmeyen şeylere karşı reaksiyonlar hep bu alt beyin seviyelerinde integre olmakta ve korteksi olmayan hayvanlarda da ortaya çıkmaktadır.
Alt beyin seviyelerinde yer alan beyin sapının (bulbus, pons ve mesensefelon) en önemli fonksiyonlarından biri de kardiovasküler, respiratuar ve gastrointestinal sistemlere ait bütün hayati merkezlerin bu bölgede bulunması ve bu bölgenin harabiyetinin ölüme yol açmasıdır. Ayrıca yine beyin sapında bazı nöronal yolların oluşturduğu Retiküler Aktivatör Sistem, RAS ise beyin korteksine duyusal uyaranlar göndererek, beyni uyanık ve bilinçli kılar. Bu nöronal yapının harabiyeti ise komaya yol açar.
Her canlının türüne özgü ve kalıtsal olarak kodlanmış bazı refleks aktiviteleri vardır. Bunlar canlının özelliklerini belirler ve doğuştan itibaren vardır. Örneğin, memeliler meme emer, ağlar, ağzına istenmeyen bir gıda verildiğinde tükürür, baş ve boynunu bir uyarana doğru çevirir; kuşlar zamanı gelince uçar; kaplumbağalar yumurtadan çıktıktan sonra denize gider vs. Bu yaşamsal ve türe özgü stereotipik refleksler de alt beyin seviyelerinde integre edilir ve korteksi çok gelişmemiş hayvanlarda bile hayvanın yaşaması (survival) için gerekli bütün refleks fonksiyonları gerçekleştirebilir. Bazen mesensefelonun üst kısmı gelişmemiş, anensefalik bebekler dünyaya gelebilmektedir. Bu bebekler de bu alt beyin bölgeleri sayesinde bir süre yaşayabilmekte, emebilmekte ve yukarıda sayılan stereotipik refleksleri yapabilmektedir.
Üst Beyin Seviyesi, Kortikal Seviye
Serebral korteks büyük bir bellek deposudur. Ancak korteksin bütün fonksiyonları alt beyin seviyelerinden gelen impulslarla etkileşerek ortaya çıkar. Korteks, alt beyin seviyesinin oluşturabildiği fonksiyonları kesin, ayrıntılı, kararlı ve mükemmel bir şekle sokar. Korteksin olmaması halinde bu fonksiyonlar kusurlu ve acemice olur.
Serebral korteks, konuşma, öğrenme, hafıza (bellek), düşünce oluşturma, sosyal davranabilme, çok ince ve ayrıntılı işleri başarma gibi insana özgü yüksek fonksiyonları yapabilmemizi sağlar.
