12. BABANIN VEYA ANNENİN TESPİTİ, DNA ANALİZLERİ
Türk Medeni Kanununda Soy bağının Kurulması:
Madde 282: Çocuk ile ana arasında soy bağı doğumla kurulur.
Çocuk ile baba arasında soy bağı, ana ile evlilik, tanıma veya hakim hükmüyle kurulur.
Soy bağı ayrıca evlat edinme yoluyla da kurulur.
Madde 284: Soy bağına ilişkin davalarda, aşağıdaki kurallar saklı kalmak kaydıyla hukuk usulü muhakemeleri kanunu uygulanır:
1.Hakim maddi olguları resen araştırır ve kanıtları serbestçe takdir eder.
2.Taraflar ve üçüncü kişiler, soy bağının belirlenmesinde zorunlu olan ve
sağlıkları yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler. Davalı, hakimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hakim, durum ve koşullara göre bundan beklenen sonucu onun aleyhine doğmuş sayabilir.
Madde 285: Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğan çocuğun babası kocadır. Bu süre geçtikten sonra doğan çocuğun kocaya bağlanması, ananın evlilik sırasında gebe kaldığının ispatı ile mümkündür.
Benzerlik Muayeneleri:
1. Baş ve Yüz formu
2. Dudak formu
3. Burun formu
4. Kulak formu
5. Gözün iris tabakası
6. Ağız boşluğu
Kan grup ve subgrupları:
Landsteiner 1900’de ABO kan gruplarını ilk kez tanımladığından beri, farklı yollarla kanı belirleyen diğer birçok kan grubu keşfedildi. Rh, M, N, Kelly, Duffy ve Lewis grupları adli kullanıma sahiptir. Son zamanlarda Gm ve Ge sistemeri gibi protein kompleksleri, haptoglobulinler ve PGM (fosto-gluko-mutaz) gibi kan enzim sistemleri kana kimlik kandırmayı tamamiyle artırdı. Adli amaçlı kullanım için bunlar kesinlikle kalıtım kuralarına uymalıdır, diğer bir deyişle bireyin tüm yaşamı boyunca bunlar sabit kalmalıdır (Bazı gruplar yaşamın ilk devresinde sabit değildir).
Son yıllarda, DNA parmak izi kullanımı bu testlerin bazılarının yerine geçmiştir;
fakat halen bu testler pahalıdır ve dünyanın birçok yerinde bunu yapmak mümkün değildir.
Tablo 1
Grup Eritrositlerde Serumda
Aglütinasyon Aglütinasyon
0 Yok Anti-{A,B birlikte
A A Anti-B (beta)
B B Anti-A (alfa)
AB A ve B Yok
Tüm insanların kanları kendi kan hücrelerinin ya birisi ya diğeri ya da her ikisi ile aglütinasyon vermesi sonucu dört ana grup olan O, A, B veya AB’ den bir tanesinin içine girer. Lattes “Her insanın kesin bir kan grubuna dahil oluşu değişmez bir karakteridir ve ne zamanla ne de bulaşıcı hastalıklarla değişemez” demiştir. Kan tıpkı parmak izi gibi değiştirilemez önemli karakterleri taşır.
Kan Gruplarının Kalıtımı
Kan gruplarının asıl kullanımı babalık tayinindedir. Bazı ülkelerde çocuğun babasının belli bir adam olduğunu savunan kadının iddialarını doğrulamak ya da yalanlamak amacı ile geniş alanda kullanılır. Sıklıkla sözde babadan finansal destek talep eden kadına, mahkeme babalıktan dışlama ya da davanın babanın aleyhine güçlendirilmesi için anne, çocuk ve iddia edilen baba(ların)nın kan testi için karar verebilir.
Bernstein kalıtımın Mendel prensipleri üzerinde özenle çalışarak her bir ebeveynden gelen bir genin kalıtımına bağlı olarak iki ana kural formüle etti:
1.Bir kan grubu geni ana-babanın birinde veya diğerinde (ya da her ikisinde)
varolamadıkça çocukta görülemez.
2.Eğer kişi kan grup geni için homozigotsa (örn.AA), bu özellik bu kişinin tüm
çocuklarında (kız veya erkek) görülmelidir.
Her bir grup aglütinojenin (fenotip) bir tanesi, her bir ebeveynden gelmek üzere çift gen taşır. A grubu homozigot (genotip AA) veya heterozigot ( AO) olabilir. Aynı şey B grubu için de geçerlidir. Bu nedenle, heterozigot AxB’nin çaprazlaması, dört genotip üretebilir.
A fenotipi AA veya AO genotip yapısına sahip olabilir ve benzer şekilde B fenotipi BB veya BO gibi genetiksel olarak ayırt edilebilir.
Her bir birey ebeveynlerinden bir gen taşır ve böylece basit bir fenotip yapısı Tablo 2’de karşılaştırılarak genetik olarak özenle hazırlanabilir.
Tablo 2
Ebeveyn çaprazlama Olası çocuklar Mümkün olamayan
gruplar
OxO
OxA
OxB
AxA
AxB
BxB
2.kural sonucundaki
olasılıklar:
OxAB
AxAB
BxAB
ABxAB O
O,A
O,B
O,A
O,A,B,AB
O,B
A,B
A,B,AB
A,B,AB
A,B,AB A,B,AB
B,AB
A,AB
B,AB
—
A,AB
O,AB
O
O
O
Grup testleri önceden söylendiği gibi asla babalığı kanıtlamaz; ancak dışlayabilir. Kan gruplarının ve diğer faktörlerin tüm alanları kullanılarak, yaklaşık olarak %93 ile yanlışlıkla suçlanan erkek dışlanabilir. Ayrım gücündeki bu artışın çoğu Gm, Gc haptoglobulinler ve kırmızı hücre enzim sistemlerinin kullanımıyla ortaya çıkmıştır.
Tablo 3 Tek bir sistemle dışlama şansının yüzdesi
Eritrosit antijenleri
MNSs
Rh
ABO
Duffy
Kidd
Kell
Luthran
Serum proteinleri
Haptoglobulin (Hp)
Gc
C3
Gm
Eritrosit enzimleri
Eritrosit asit fosfataz (EAP)
Glütamat pirüvat transaminaz (GPT)
Glikoksalaz (Glo)
Fosfoglukomutaz (PGM)
Esteraz D (EsD)
Adenilat kinaz (AK)
Adenozin deaminaz (ADA)
6-Fosfoglukonat dehidrogenaz (6-GPD)
Tüm sistemlerin kullanımıyla total birleşim yüzdesi
Lökosit antijenleri
HLA-A
HLA-B
HLA-C
HLA-DR
HLA-DQ
32.1
28.0
17.6
4.8
4.5
3.3
3.3
17.5
14.5
14.2
6.5
21.0
19.0
18.4
14.5
9.0
4.5
4.5
2.5
93.0
95-99
Şüpheli babalar arasında masum olanların ispatlanması için öncelikle basit testler olan ABO, Rh ve MNS bakılmalı, eğer bu testler masumiyeti ispatlamazsa ilave testler olan Kell, Duffy ve Kidd bakılmalıdır. Buraya kadar olan testlerle masumiyeti %63-72 oranına kadar ispatlamak mümkündür.Eğer hala ispatlanamamışsa diğer testlerle bu oranın %95-99’a çıkması mümkün olabilmektedir.
DNA Analizleri
İngiliz genetikçi Dr.Alec Jeffreys ve arkadaşları 1985’de; insan genomik DNA’sı üzerinde, birçok kez tekrarlanan kısa DNA dizileri bulunduğunu, bunların polimorfik özellik taşıdığını ve Mendel kanunlarına uyarak da nesilden nesile aktarıldığını kanıtlayarak birçok disiplin için bir dönüm noktası oluşturmuştur. Süpermarket ambalajları üzerindeki “bar kodlara” lara benzeyen bir görüntü elde edilmesi ve bunun da parmak izi gibi, kişilere özgü olması sebebiyle bu tekniğe “DNA parmak izi” denilmektedir.
Olasılık olarak, iki kişinin aynı DNA parmak izine sahip olma olasılığı, 30 milyarda bir olarak hesaplanmıştır.Bu da dünya nüfusunun yaklaşık 6 katı demektir.Tek yumurta ikizleri dışında, DNA varyasyonları birbirine benzeyen iki kişinin bulunması olanaksız görülmektedir.Ayrıca herhangi bir canlıya ait tüm hücrelerdeki DNA parmak izi de tamamen birbirinin eşidir.
Günümüzde çekirdekli her hücreden DNA saflaştırılarak incelenebildiğinden, kan, idrar, tükürük, semen, vaginal sıvı, menstürasyon kanı, saç/kıl kökü, koryonik villus ve süt gibi, biyolojik örneklerin her birinden DNA tiplemesi yapılabilmektedir.Ancak en tercih edilen materyal kandır.İnceleme için en az 5 ml (tercihen 15 ml) kan alınır. Eğer laboratuar çalışmasında bir gecikme söz konusu ise alınan kan plastik tüpte –20 derecede dondurulmalıdır.
DNA incelemeleri ile babalık tayininde, kan grupları yöntemleriyle olası dışlamadan daha fazla pozitif tespit yapılabilir. Bar-kodlardaki her bir bantın bir yarısı anneden, diğeri babadan gelmelidir. Tayinde kodlama anneden, babadan veya olası babadan yapılır. Çocuğun profilindeki bantlar önce anneninki ile karşılaştırılır. Geriye kalan bantların hepsi olası babadan gelmelidir. Eğer herhangi bir çelişki varsa o adam baba olamaz.
DNA İnceleme Yöntemleri:
1.Ekstraksiyon Aşaması
2.Optik Dansite Ölçümü
3.PCR ile çoğaltım
4.Agaroz Jel Elektroforezi
